Jos Lemmens uit Vlaardingen:

EEN DEELTIJDNERD IN HART EN NIEREN

Al op jonge leeftijd repareerde Jos Lemmens uit Vlaardingen radiootjes en soldeerde hij alles wat los

en vast zat. Lemmens werd de elektronica met de paplepel ingegoten en verwonderlijk was het dan

ook niet dat hij uiteindelijk de richting van de techniek en het programmeren insloeg. Dankzij zijn broer

raakte Lemmens in aanraking met Unix-systemen en dat zette de Vlaardinger aan tot het schrijven van

speciale Linux-software. Voor een groot deel uit eigen belang, want de Vlaardinger is blind. Toch ziet

Lemmens dat niet als een handicap. Hij vindt dat hij met een tekstversie en braille weinig te klagen heeft

en desnoods knutselt hij zelf wat nieuwe software in elkaar. Het verhaal van een deeltijdnerd in hart en nieren.


Door Frits de Jong

"Wacht even. Mijn moeder is aan de lijn." Halverwege het gesprek meldt de computerstem wie er aan de telefoon is. Het is een extraatje dat Jos Lemmens heeft ingebouwd in zijn computer en dat hem veel gemak oplevert. Een dergelijke technische oplossing is de Vlaardinger ten voeten uit. "Eigenlijk heb ik dat al mijn hele leven gehad", zo zegt de nu 43-jarige

Lemmens. "Al op jonge leeftijd repareerde ik radio's en was ik bijna iedere dag bezig om iets in elkaar te knutselen ofte solderen. In Elektuur, destijds al een van de toonaangevende tijdschriften over elektronica en computertechniek, las ik een advertentie over een van de eerste homecomputers, de ZX-80 van Sinclair en dat was eigenlijk mijn eerste kennismaking met computers. Het was overigens de tijd waarin ik nog redelijk kon zien en lezen." Gedurende de jaren werd het gezichtsvermogen slechter en slechter, maar het bracht Jos Lemmens niet in een isolement. Integendeel. Hij richtte zich nog meer op de computertechniek en dankzij zijn broer, die destijds werkzaam was op de TU Delft, ontdekte hij een geheel nieuwe 'tak van sport'."Op de TU werd veel gewerkt met Unix-systemen en daar raakte ik door gefascineerd. Zo zeer zelfs dat ik daarna niet meer anders wilde." Voor Lemmens, die inmiddels werkzaam was als pianostemmer bij het bedrijf Küttschreutter in Capelle aan den IJssel, was de aanraking met de Unix-systemen reden om na te denken over een vervolgstudie. "Ik heb toen de beslis­sing genomen om een studie te gaan volgen voor computerprogrammeur, maar echt eenvoudig was dat nog niet. Ik heb bij een aantal streekscholen geďnformeerd naar de opleiding, ben in Amersfoort zelfs op gesprek geweest, maar steeds ging het op het laatste

 

 

dat ik daarop zou voortborduren", aldus de Vlaardinger. "Omdat zo'n 10 jaar geleden braille terminals alleen overweg konden met Windows en met DOS, besloot ik om mij vooral te gaan richten op Linux-software voor de braille terminals. Ik heb daarbij de Alva Braille Terminal series 3,4 en 5 als basis genomen, een in Nederland bij blinden en slechtzienden een veelgebruikt bord." Een van de eerste programma's die Jos Lemmens schreef was het besturingsprogramma Jabt, een programma dat de informatie (websites, mail, documenten) direct van het scherm leest en vervolgens op de braille terminal toont. "In Jabt, de naam staat voor Jos Alva Braille Terminal, is ook een simpele versie van screader ingebouwd, een achtergrondprogramma dat het scherm leest en de informatie doorstuurt naar een software Text-To-Speech pakket of een hardware spraaksynthesizer."

MAILINGLIST

Rijk geworden van Jabt is Jos Lemmens bepaald niet. Sterker: de Vlaardinger heeft geen enkel idee hoe vaak het door hem geschreven besturingsprogramma gedownload is of gebruikt wordt. Daarvan wakker liggen doet Lemmens overigens geen moment. Liever is hij bezig om zo af toe wat nieuwe software of scriptjes te schrijven die onder meer blinden en slechtzienden in staat stellen om meer uit een computer te halen. Geen overbodige luxe, zo heeft Jos Lemmens ervaren. "Er wordt niks gedaan voor blinden en slechtzienden die een voorkeur hebben voor bijvoorbeeld

 

Linux. Blinden en slechtzienden krijgen in de meeste gevallen een computer die beschikbaar wordt gesteld door ITWV Gak en dat betekent dat 90 procent van de computers met braille is gebaseerd op Windows. De extra's die je vervolgens wilt hebben zijn toch vooral te vinden onder de commerciële pakketten en die pakketten zijn vrij prijzig. Ooit heb ik daar wel eens een opmerking over gemaakt, maar dat werd me niet echt in dank afgenomen. Dat terwijl een systeem zoals ik dat gebruik veel voordelen biedt. Bijvoorbeeld het feit dat je de tekst dankzij de brailleregels niet alleen kunt lezen, maar dankzij een programma als screader ook nog eens de spraak als extra krijgt." De afgelopen jaren is de kennis van Jos Lemmens van en over Unix- en Linux-systemen aardig opgevijzeld, maar zo af en toe gaat het hem ook boven de pet. In dat soort gevallen doet hij maar ai te graag een beroep op een aantal mailinglisten die niet alleen worden gebruikt om flink wat af te kletsen, maar ook om vragen te stellen en antwoorden te krijgen. "Er is een Nederlandstalige mailinglist van iemand uit Vlaanderen, maar ik maak met name gebruik van de Engelstalige mailinglist van Blinux."

DAISY PLAYER

Jabt is niet het enige softwareprogramma dat uit de vingers van Jos Lemmens is gekomen. De Daisy player is een ander door Lemmens gemaakt programma dat de weg naar het publiek heeft gevonden. De Vlaardinger over dit programma: "Vroeger werden er cassettebandjes gemaakt waarop blinden en slechtzienden dagbladen en tijdschriften luisterend konden lezen. Maar die bandjes bestaan niet meer en zijn nu ingenomen door cd-roms. Ook hier was het zo dat je die cd-roms op een braille terminal alleen kon afspelen met behulp van een programma dat Windows ondersteunde. Linux-gebruikers hadden pech. Het heeft mij aangezet tot het maken van de Daisy player die ook onder Linux werkt. Zo ben ik vaker in de weer om software te maken speciaal bestemd voor Linux-gebruikers. Ik heb een script geschreven waarmee je op een redelijk eenvoudige manier cd's kunt bakken en nu ben ik bezig met een stuk software waarmee je foto's kunt uitprinten. De afgelopen jaren heb ik ervaren dat er eigenlijk voor alles wel een oplossing is, maar je moet vaak wel buiten de bestaande paden treden.'* Als het gaat om 'afwijkende' software voor blinden en slechtzienden is Jos Lemmens met name teleurgesteld over de inbreng van de grote partijen. "IBM bijvoorbeeld. Een paar jaar terug leek dit Amerikaanse concern goed op weg met een spraaksynthesizer die echt top was. Jammer genoeg hebben ze het pakket nu commercieel gemaakt en is het alleen nog te verkrijgen als je er flink voor dokt. Daarmee sluit je direct een erg grote groep uit."

DREMPELS WEG

Surfen als blinde of slechtziende: in veel gevallen is het een weg met beperkingen. Dat begint al bij de keus van de browser. Waar de niet-biinde of-slechtziende een keus heeft uit een paar honderd browsers, vaak voorzien van allerlei toeters en bellen, daar is de keus voor mensen met een beperkt of geen gezichtsvermogen uitermate klein. Natuurlijk, een grafische browser is te gebruiken, maar echt aan te raden is het niet.

Vaak wordt daarom dan ook een beroep gedaan op Lynx, een begin jaren '90 bedacht stuk open source software aan de universiteit van Kansas en in 1993 omgetoverd tot een tekstuele webbrowser. Lynx is ook de browser die door Jos Lemmens wordt gebruikt. "De browser mag dan alleen tekst aanbieden, het wil niet zeggen dat dat geen problemen oplevert. Met name het lezen van illustraties en foto's geeft vaak problemen. Verantwoordelijk daarvoor is de zogenaamde ALT tag, waarin webbouwers een beschrijving kunnen opnemen van de betreffende foto of illustratie. Onze ervaring is dat veel webbouwers dat gedeelte bij het maken van de website overslaan, met als gevolg dat een dergelijk plaatje in een tekstbrowser niet te lezen is. Gelukkig voldoen de meeste overheidssites steeds vaker aan de eisen die wat dat betreft worden gesteld. Ook dankzij een instelling als Drempels Weg, een project van Landelijk Bureau Toegankelijkheid. En wat mij betreft hoef je beslist geen website af te leveren zoals die van de Britse omroep BBC. Daar is ook een speciale tekstversie op te roepen. Maar het moet ook niet zo als de website van De Telegraaf of Omroep, nl, de portal van de Publieke Omroep in Nederland. Dat zijn hopeloze sites die voor blinden en slechtzienden slecht te lezen zijn en bovendien voornamelijk op Windows gebaseerd zijn. Als blinde én Linux-gebruiker word ik op die manier dubbel gepakt."